“Zoals geluk gevaarlijk is voor wie er spaarzaam mee omgaat,
voor wie niet-leven een koud kunstje werd, voor wie hier binnenkomt
en twijfelt aan alles wat mooi is, twijfelt aan zijn plek in de wereld,
voor wie eindeloos teert op het verlangen naar beterschap, …”
(“De troostzoekers” van Marieke Lucas Rijneveld)
| Voor het dansen op straat Voor de angst bij het zoenen Voor mijn zus, jouw zus, onze zus Voor het vervangen van de afgedragen hersenen Voor schaamte voor geldgebrek Voor het benijden van een gewoon leven Voor het kind dat in vuilnisbakken zoekt en voor zijn hoop Voor deze opgelegde economie Voor deze vervuilde lucht Voor de Vali-Asr laan en zijn oude bomen Voor Piruz en de kans dat zijn soort met hem uitsterft Voor de onschuldige honden die verboden zijn Voor het eindeloze huilen Voor het herhalende beeld van dit moment Voor het gezicht dat lacht Voor studenten, voor de toekomst Voor dit opgelegde paradijs Voor de gevangengenomen knappe koppen Voor de Afghaanse kinderen Voor dit alles, voor alle ander ongenoemde voors Voor al deze lege slogans Voor de huizen die bezwijken Voor het gevoel van rust Voor de zon na lange nachten Voor de pil tegen stress en slapeloosheid Voor man, land, welvaart Voor het meisje dat een jongen wilde zijn Voor vrouw, leven, vrijheid Voor vrijheid Voor vrijheid Voor vrijheid | برای توی کوچه رقصیدن برای ترسیدن به وقت بوسیدن برای خواهرم خواهرت خواهرامون برای تغییر مغزها که پوسیدن برای شرمندگی برای بی پولی برای حسرت یک زندگی معمولی برای کودک زباله‌گرد و آرزوهاش برای این اقتصاد دستوری برای این هوای آلوده برای ولیعصرو درختای فرسوده برای پیروزو احتمال انقراضش برای سگ‌های بی‌گناه ممنوعه برای گریه‌های بی‌وقفه برای تصویر تکرار این لحظه برای چهره‌ای که میخنده برای دانش آموزا برای آینده برای این بهشت اجباری برای نخبه‌های زندانی برای کودکان افغانی برای این همه برای غیر تکراری برای این همه شعارهای توخالی برای آوار خانه‌های پوشالی برای احساس آرامش برای خورشید پس از شبای طولانی برای قرص‌های اعصاب و بی‌خوابی برای مرد، میهن، آبادی برای دختری که آرزو داشت پسر بود برای زن، زندگی، آزادی برای آزادی برای آزادی برای آزادی |
Shervin Hajipours Baraye
Na de dood van de 22-jarige Mahsa Jina Amini gaan de protesten door. Er worden verschillende Perzische liederen gezongen, soms oude liederen en soms nieuw. Zonder twijfel is het populairste dezer dagen het lied van Shervin Hajipour dat meteen viraal ging. Het lied werd uitgebracht kort na de dood van Mahsa. Iraanse beroemdheden zoals Ali Karimi, oud-Bayern München voetballer, zetten het lied op hun Instagram account als protest tegen het buitensporige geweld en om hun steun aan de vrouwen te betuigen. Shervins lyriek is de soundtrack van de protesten geworden. Shervin zelf werd gearresteerd op 29 september en het lied werd verwijderd van zijn Instagram maar inmiddels was het lied al miljoenen keren gedeeld op verschillende social media. Ook schoolkinderen en studenten zingen het lied om hun ongenoegen te uiten. Het lied wordt ook gebruikt tijdens de demonstraties binnen en buiten Iran.
De omvang van de protesten is groot, de lef van de meisjes en jongens is heroïsch te noemen; het geweld waarmee het regime de roep om vrijheid beantwoordt, is ongehoord. Shervins lied is een protestlied geworden, niet alleen vanwege de vorm en de inhoud maar ook vanwege de manier waarop het lied is uitgevoerd. De zanger zingt op een intense manier ieder woord, ieder lettergreep. Zijn stem is bibberend, het is alsof hij huilt. Pas aan het eind van het gedicht zien we zijn ogen als hij verwijst naar “pil tegen stress en slapeloosheid.” Vanaf dit moment kijkt hij rechtstreeks in de camera. Zijn ogen zijn dik alsof hij heeft gehuild. Niet alleen de doordringende stem van Shervin raakt de luisteraar maar ook de twitterteksten die telkens getoond worden. De teksten verwijzen deels naar het tekstlied.
Het Lied
De 31 zinnen beginnen telkens met het Perzische woord barāye dat “om”, “voor,” of “vanwege” betekent. Het woord heeft daarmee zowel ‘aanleiding’ als ‘begunstigde’ in zich. Elke regel vindt zijn oorsprong in de berichten van Iraniërs op socials. Samen vormen ze een opsomming van de problemen in Iran. De originele berichten verschijnen op het scherm als screenshots. De problemen zijn niet nieuw maar de artistieke en coherente manier waarop Shervin deze achter elkaar heeft gezet en de intensiteit waarmee hij ze zingt, heeft enorme impact. Iedere zin vertelt boekdelen en toont de benauwende situatie waarin Iraniërs al 43 jaar verkeren. Mensen snakken naar meer vrijheid en deze zinnen laten zien hoe basale mensenrechten de bevolking zijn ontnomen.
Het lied beschrijft wat er op het spel staat, waar een schrijnend tekort is, en welk verlangen daaruit voortkomt, in het huidige ideologische theocratische systeem. Dan gaat het niet alleen om de knellende kledingvoorschriften en seksesegregatie, maar ook over armoede en vervuiling, gevolgen van de alomtegenwoordige corruptie en jaren van wanbeleid. Shervins lied zelf vermeldt niet de kledingvoorschriften waarvoor de 22-jarige Mahsa Amini werd gearresteerd en vermoord door de zedenpolitie. Wel noemt hij het verbod op dansen en kussen. Dansen en muziek zijn al vanaf het begin van de 1979-revolutie problematisch, en zeker in gemengde gezelschappen of in het openbaar. Het is niet toevallig dat tijdens de protesten veel wordt gedanst. Zowel het afleggen van de hoofddoek als het dansen geven uitdrukking aan het verlangen om je vrij te kunnen uitdrukken, jezelf te kunnen zijn.
Zoals gezegd komen naast rechten voor vrouwen ook andere thema’s naar voren, zoals armoede. Terwijl Iran als olieproducerend land een van de rijkste landen in de regio is, komt het geld nauwelijks bij de bevolking aan. De sancties opgelegd door de VS en andere Westerse landen spelen hierbij natuurlijk een rol, maar vooral komt het door de manier waarop de islamitische republiek het geld besteedt, aan zichzelf en aan ideologische doelen in het buitenland, met name in Irak, Syrië en Libanon. Van tijd tot tijd zien Iraniërs berichten over mensen van de staatelite die miljoenen dollars naar het buitenland sluizen, over de kinderen van de staatselite die “dood aan Amerika” roepen, maar grotendeels in het Westen in extreme welvaart wonen. Het luxe leven van die kinderen met hun dure sportauto’s, grote villa’s en feesten staat in schril contrast met de armoede onder de bevolking die al jaren kampt met hoge inflatie, slechte infrastructuur, werkloosheid en steeds meer gebrek aan water. Het contrast tussen wat de leden van het Islamitisch Republiek doen en wat zij aan de Iraanse bevolking vragen om te doen, namelijk de armzalige economische situatie te dulden, is te groot en inmiddels onoverbrugbaar. Tegen deze achtergrond krijgen Shervins woorden over het verlangen naar een ‘gewoon leven’ een diepe en trieste betekenis.
Het milieu
Een ander thema dat Shervin naar voren brengt is het milieu. In de afgelopen decennia is de infrastructuur verslechterd: vooral de luchtvervuiling in grote steden, het wanbeleid op watermanagement, de vluchtelingenproblematiek, en de demografische groei van 35 miljoen inwoners in 1979 naar rond de 85 miljoen. Dit alles tezamen vormt een groot probleem voor een land dat voor een groot deel uit woestijnen en bergketens bestaat. Ook de aantasting van de natuur wordt genoemd. Piruz is een luipaardjong dat zelf op het nippertje werd gered door natuurbeschermers toen zijn moeder werd gedood. De Perzische (Aziatische) luipaard staat op de grens van uitsterven. Tegelijkertijd is de luipaard het embleem van het nationale Iraanse voetbalteam (tim-e melli) en staat symbool voor de kracht en snelheid van de Iraniërs. Het uitsterven van de luipaard staat hiermee ook voor de manier waarop Iraniërs zelf bedreigd worden. Ook de verwijzing naar de versleten oude bomen aan de Vali-Asr laan die worden gekapt, refereert aan het gebrekkige milieubeleid, maar het roept tegelijkertijd een nostalgisch beeld op van een van de langste en fraaiste straten van Teheran die van het noorden van Teheran tot het zuiden loopt. Ondanks al deze problemen moedigt het systeem mensen aan om meer kinderen te krijgen. De beelden van kinderen die in vuilnisbakken langs de straten op zoek zijn naar eten staat op het netvlies van veel Iraniërs gebrand.
De grootste wens
Wat het gedicht krachtig naar voren brengt, is het verlangen naar een leven dat voor zoveel mensen, bijvoorbeeld in Nederland, vanzelfsprekend is. Het zijn geen grote wensen, en tegelijkertijd is het misschien wel de grootste wens. Het systeem houdt vast aan religieuze ideeën dat deze materiele wereld vergankelijk is en dat een moslim zich daarom bij leven moet richten op het eeuwige paradijs. Maar hier spreekt het verlangen om nu te kunnen leven en het wantrouwen of ongeloof dat het huidige bestaan nodig zou zijn voor het paradijs. Er wordt wel gezegd dat de staatsregels de mensen zó hard naar het paradijs duwen, dat zij aan de andere kant naar de hel vallen. Om al deze redenen en meer gaan Iraanse vrouwen en mannen nu de straat op.
Verwijzingen:
RIJNEVELD, Marieke Lucas | Lezenswaard
Shervin Hajipour – Baraye (English Subtitle) – YouTube
© Asghar Seyed-Gohrab and the Beyond Sharia ERC Project, 2022. This project has received funding from the European Research Council (ERC) under the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme (Grant agreement No. 101020403). Any unlicensed use of this blog without written permission from the author and the Beyond Sharia ERC Project is prohibited. Any use of this blog should give full credit to Asghar Seyed-Gohrab and the Beyond Sharia ERC Project.