Het is dit jaar 750 jaar geleden dat de Perzische dichter-mysticus Jalal al-Din Rumi in Konya, het huidige Turkije, is overleden. Sinds 1273 wordt elk jaar zijn sterfdag op 17 december in grote delen van Centraal-Azië, Turkije, Iran en Afghanistan herdacht. Deze wordt in het Perzisch shab-e ‘arus (“huwelijksnacht”, ook wel shab-e ‘urs ) genoemd, aangezien Rumi zelf zijn heengaan beschreef als eenwording met zijn geliefde.

Tussen de dertiende en de negentiende eeuw was Rumi waarschijnlijk de meest gelezen dichter in de grote regio van het Indische subcontinent tot aan de Balkan. In de afgelopen decennia is hij ook in de rest van de wereld ongekend populair geworden. Jaarlijks verschijnen er nieuwe vertalingen van Rumi’s gedichten. Er worden romans geschreven die geïnspireerd zijn op zijn leven. Ook Nederland is in de ban van Rumi, zie bijvoorbeeld het recent verschenen en zeer populaire boek over Rumi van Kader Abdolah Wat je zoekt, zoekt jou (Prometheus, 2022).

Ter ere van Rumi’s sterfjaar buigt een aantal specialisten in het nieuwe nummer van ZemZem zich over Rumi’s leven, poëzie, filosofie en huidige populariteit. Asghar Seyed-Gohrab en Maarten Holtzapffel hebben als gasteditors dit nummer samengesteld. Het Beyond Sharia team van de ERC-Advanced Grant Beyond Sharia: The Role of Sufism in Shaping Islam heeft diverse bijdragen geleverd aan dit themanummer. In deze speciale Rumi-editie is een verscheidenheid aan onderwerpen te vinden. Na een beknopte biografie van Rumi door Asghar Seyed-Gohrab, besteedt Christian Lange aandacht aan de zintuigen in Rumi’s filosofie, en aan het belang van het transformeren van de zintuigen om tot hogere waarheden te komen. Fatemeh Naghshvarian leest samen met u Rumi’s verhaal over de olifant in het donkere huis, en laat zien hoe dit verhaal al eeuwen wordt gebruikt als een basis voor tolerantie en de relativering van waarheidsdogma’s. In een boekbespreking neemt Maarten Holtzapffel de populariteit van Rumi in Nederland onder de loep door te kijken naar het boek van Kader Abdolah, Wat je zoekt, zoekt jou (Prometheus, 2022). Alan Williams, de vooraanstaande vertaler van Rumi, kijkt naar Rumi’s interpretatie van het concept liefde. Williams laat zien dat in Rumi’s “wereld van het hart” een portaal is voor goddelijke liefde. Rokus de Groot belicht het belang van muziek in Rumi’s poëzie en het ontstaan van de mystieke rituele sama’ dans. Maarten Holtzapffel gaat in op het begrip tolerantie in het verhaal van Mozes en de herder, en laat zien hoe “religie van de liefde” (mazhab-e ‘eshq) als basis fungeert in dit verhaal. Alexandra Nieweg zoomt in op de verhaalkunst van Rumi, en hoe hij dit talent gebruikt om religieuze en morele opvattingen over te brengen. Zhinia Noorian laat zien dat Rumi’s verhalen vaak zijn geïnspireerd door het alledaagse, en dat Rumi niet terugdeinst voor het gebruik van hoofse intriges om zo het verschil tussen aardse en goddelijke liefde te illustreren. Arash Ghajarjazi en Asghar Seyed-Gohrab latenin hun bijdragen de hedendaagse relevantie van Rumi zien en gaan op zoek naar nieuwe interpretaties ten tijde van de “vrouw, leven en vrijheid” protesten in Iran. Amin Ghodratzadeh onderzoekt Rumi’s gebruik van de “wijze krankzinnige,” een controversieel figuur die al vóór Rumi’s tijd bekend stond als degene die voorbij de ratio tot hogere waarheden kan komen. Leila Rahimi Bahmany gaat in op het begrip krankzinnigheid en waarom Rumi krankzinnigheid als een techniek beschouwt.

Op zaterdag 13 januari 2024 zal dit nieuwe themanummer van ZemZem gelanceerd worden in Perdu te Amsterdam met een lezing door Asghar Seyed-Gohrab, getiteld “Rumi’s radicale liefde: muziek en poëzie als uitdrukking van vroomheid” en met poëzievoordrachten. Klik hier voor meer info en voor toegangskaarten via Perdu.